Пешинаи таърихии шиъа дар ҷануби шарқи Осиё ва Малайзия
Китоб аз тозаҳои нашри интишороти байналмилалии Амин дар соли 1402 аст ва 701 сафҳа дорад, Алиакбари Зиёӣ, нависанда ва пажӯҳишгари мабоҳиси исломӣ ва ройзани фарҳангии пешини Эрон дар Малайзия дар муқаддимаи он овардааст: минтақаи ҷануби шарқи Осиёро метавон хостгоҳи адёни бостонӣ дар ҷаҳон донист. Шавоҳиди бостонӣ мутааллиқ ба қарни панҷуми мелодӣ ҳузури будисм ва шавоҳиди бостонии мутааллиқ ба қарни ёздаҳуми мелодӣ ҳузури ҳиндувисм дар ин минтақаро ба исбот мерасонанд. Ин адён аз тариқи бозаргонон ва гоҳе ба сабаби лашкаркашӣ аз манотиқи Ҳинд ва Чин, дар давраҳои мухталифи таърихӣ дар ҷануби шарқи Осиё густаришёфтаанд.
Дар муқоиса бо он адёни Ислом дертар вориди ин минтақа шуда ва шавоҳиди мавҷуд нишон медиҳанд, ки Ислом аз қарни сездаҳуми мелодӣ ба баъд дар сарзамини молоиҳо ривоҷ ёфта ва бадеҳӣ аст, ки Ислом қабл аз ин таърих тавассути бозаргонон дар миёни бархе аз ақвоми молоӣ тарвиҷ шудааст.
Ислом ба бештари сарзаминҳои ҷануби шарқи Осиё русух кард ва бахшҳои азиме аз ақвоми молоӣ ба Ислом гиравиданд то онҷо, ки вожаи молоӣ бо Ислом дар як росто қарор гирифт ва ҳаргоҳ сухан аз молоӣ ба миён меомад Ислом ҳам ба унвони дин матраҳ мешуд. Аз қарни шонздаҳуми мелодӣ бо шурӯъи истеъмори Аврупо дини масеҳият бо гароиши католикӣ низ ба адёни ҷануби шарқи Осиё афзудашуд. Бо идомаи нуфузи Нидерланд ва Биритониё масеҳияти протестант низ дар ин минтақа ривоҷ ёфт.
Таваҷҷуҳ ба мутолиоти шиъа бо зуҳури Инқилоби Исломӣ
Мутолиоти шиъа бо зуҳури Инқилоби Исломии Эрон дар соли 1357 ва мутаоқибан истиқрори Ҷумҳурии Исломии Эрон мавриди таваҷҷуҳи ҷаҳониён ба вижа марокизи илмии Ғарб қарор гирифт. Пас аз ҳамлаи Амрико ба Ироқ дар соли 1382, шиъа дар онҷо низ нақши сиёсии физояндае ифо карданд ва шиъаёни Ироқ пас аз суқути диктатори Саддом тавонистанд ба ҷойгоҳи иҷтимоӣ ва сиёсии худ даст ёбанд.
Пас аз пирӯзии Инқилоби Исломӣ дар Эрон мавҷи исломгароӣ ва Исломи сиёсӣ дар миёни мусулмонони ҷануби шарқи Осиё секуляризм ва дидгоҳҳои модигароёни ғарбиро ба чолиш кашид ва бисёре аз мусулмонон ба думболИ татбиқи мавозин ва қавонини шаръӣ дар ҳукумат баромаданд ва аҳзоби сиёсии гуногун бо мутолиботи динӣ ва исломӣ шакл гирифт.
Бо афзоиши тарафдорони Инқилоби Исломӣ дар ҷануби шарқи Осиё ҷараёни фикрии шиъа низ ҷони тозае ёфт ва ба мурурзмон ба теъдоди онон дар табақоти мухталифи иҷтимоӣ минтақа афзуда шуд то онҷое, ки руқабои сиёсии Эрон дар минтақа бо таҳрики давлатҳои ҳоким ба муқобила бо шиъа ва тафаккуроти шиъӣ ва Инқилоби Исломӣ бархостанд. Пас аз зуҳури шиъа дар саҳнаи сиёсии ҷаҳони кунунӣ марокизи пажӯҳишии Ғарб ва ҳатто уламо ва андешамандони мусулмон, ки солҳо таваҷҷуҳи худро ба мутолиаи аҳли суннат ва ҷараёнҳои сиёсие чун Ихвонулмуслимин ва дигар ҷараёнҳои Исломи сиёсӣ маътуф карда буданд ва ба шиъа ба унвони як ақаллияти мазҳабӣ дар сояи ҷараёнҳои фикрии аҳли суннат менигаристанд ба баррасии дидгоҳҳои сиёсӣ ва эътиқодии шиъа гароиш пайдо карданд ва гоҳе бо нигоҳи интиқодӣ ба омӯзаҳои шиъа менигаристанд ва дар ин миён шарқшиносони чун Гулдзеҳр ва Луис Массисон бо ангезаҳои сиёсӣ ба мутолиаи нисбат ба аҳли ҳадис, зоҳиргароӣ, шайхия ва ғолиёни шиъӣ ва монанди онҳо пардохтанд ва камтар ҳақиқате дар ҷаҳони кунунӣ чун шиъаи давоздаҳ имомӣ дар ҳадди як ҷараёни таъсиргузори фикрии бидуни ағрози сиёсӣ ва ҷонибдорона мавриди пажӯҳиш қарор медоданд.
